KNVM

• Dec 2, 2014, 1:04:00 PM

Evoluerend genoom maakt malariamug flexibel

Anopheles-muggen zijn verantwoordelijk voor het overdragen van malariaparasieten naar de mens. Sommige soorten brengen een levensgevaarlijke vorm van de malariaparasiet over; andere zijn alleen hinderlijk, maar verder onschuldig.

Om de genetische verschillen tussen die twee te onderzoeken heeft een internationaal team van wetenschappers de genoomsequenties bepaald van zestien Anopheles-soorten uit de hele wereld. Op 27 november 2014 zijn hierover twee artikelen in Science verschenen. Michael C. Fontaine, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen (RuG), is eerste auteur van één artikel en coauteur van het andere.

Malariaparasieten bij mensen veroorzaken naar schatting jaarlijks 200 miljoen gevallen van malaria en meer dan 600 duizend sterfgevallen. Van de bijna 500 verschillende Anopheles-soorten kunnen er maar enkele tientallen de parasiet bij zich dragen. Bovendien is slechts een handjevol soorten verantwoordelijk voor het overgrote deel van de malariabesmettingen.

Ziektes uitbannen

De in Science gepubliceerde onderzoeksresultaten leveren allereerst nieuwe inzichten op over hoe deze muggensoorten aan elkaar verwant zijn. Verder maken ze inzichtelijk hoe de dynamische evolutie van hun genoom kan bijdragen aan de flexibiliteit van de muggen, waardoor die zich beter aan nieuwe omgevingen kunnen aanpassen en mensenbloed kunnen vinden. De nieuwe genoomsequenties vormen een belangrijke aanvulling op de wetenschappelijke hulpmiddelen waarmee we ons inzicht in de verschillende biologische eigenschappen van muggen kunnen vergroten en ziektes kunnen helpen uitbannen die wereldwijd een bedreiging vormen voor de volksgezondheid.

Het vermogen om malaria over te dragen – de ‘vectorcapaciteit’ – varieert tussen de verschillende Anopheles-soorten en is afhankelijk van allerlei factoren, zoals voedings- en voortplantingsvoorkeuren, en ook de immuunrespons van de mug tegen malaria infecties. Ons inzicht in dit soort factoren hebben we voor een groot deel te danken aan de sequentie van het Anopheles gambiae-genoom, die in 2002 is gepubliceerd.

Zestien Anopheles-genomen

Een internationaal team van onderzoekers, onder leiding van prof. Nora Besansky van de University of Notre Dame, Indiana (VS), heeft de DNA-sequenties bepaald van de genomen van zestien Anopheles-soorten. De beschrijving en evolutie van deze zestien nieuwe genoomsequenties zijn gepubliceerd in een eerste Science-artikel, getiteld: Highly evolvable malaria vectors: the genomes of 16 Anopheles mosquitoes.

Een tweede Science-artikel beschrijft een onderzoek dat werd gedaan onder leiding van prof. Besansky en dr. Michael C. Fontaine (universitair docent aan de RUG, voorheen werkzaam aan de University of Notre Dame, IN, VS). Het behandelt de recente evolutie en soortvorming binnen het soortencomplex van Anopheles gambiae. De vraag hoe de evolutionaire geschiedenis van muggensoorten er werkelijk uitziet en hoe zich in Afrika nieuwe muggensoorten hebben ontwikkeld, is een uiterst omstreden kwestie binnen het onderzoeksveld.

www.ouderenjournaal.nl/groningen/2014/11/29/evoluerend-genoom-maakt-malariamug-flexibel/